Blog

Geschreven door: Bram Geers

De opmars van het rode gevaar

Je hebt ze misschien al eens voorbij zien lopen op een vochtige dag in de zomer. Een vreemd gezicht die Amerikaanse rivierkreeften die dreigend met hun scharen in de lucht over het land lopen. De laatste jaren hoor je steeds meer over deze exoot. De enkele die je over het land ziet lopen zijn nog maar het tipje van de ijsberg, de meeste rivierkreeften zitten natuurlijk onder water. Soms worden wel drie kreeften per vierkante meter aangetroffen (regio Gouda). Deze invasieve rivierkreeften breiden zit laatste jaren explosief uit maar de vestiging van deze beestjes leidt tot allerlei problemen aan oevers en aan het ecosysteem.

Bij invasieve soorten denkt je misschien aan verhalen van reuzenpadden en konijnen in Australië, maar in Nederland vormen ze ook een serieuze bedreiging voor de natuur. Er zijn tot nu toe zeker 8 verschillende rivierkreeften in Nederland, slechts 1 daarvan is inheems: De Europese rivierkreeft. En die inheemse soort is praktisch uitgestorven door de komst van deze exoten, er is slecht 1 populatie in Nederland overgebleven. De meest bekende invasieve kreeftensoort is de rode Amerikaanse rivierkreeft die oorspronkelijk uit de moerasgebieden van het Zuid Oosten van de Verenigde Staten. Deze “Rednecks” zijn omnivoren en eten zowel planten als dieren die ze te pakken kunnen krijgen. Een probleem is dat de kreeften soms alle onderwaterplanten opeten en de bodem omwoelen. Hiermee wordt het water troebel, gaat de waterkwaliteit achteruit en wordt de leefomgeving voor de onderwaternatuur aangetast.  In landen waar de rivierkreeften al langer als invasieve soort leeft is een dramatische teruggang te zien van soorten zoals kleine vissen, amfibieën en andere kleine waterbeestjes.

Daarnaast zijn rivierkreeften goede gravers en kunnen holen graven om zich in te verschuilen. Door dit graafgedrag verzwakken ze oevers, soms zelfs tussen beschoeiing door, kanten spoelen uit en kalven af. Hiermee beschadigen ze de waterinfrastructuur die Nederland droog houdt. Al met al brengt dit dier een hoop kosten met zich mee.  

Daarmee lijken ze op een andere bekende exoot: de muskusrat. Hoewel de muskusrattenbeheer inmiddels een effectieve bestrijding kent lijkt het voor de invasieve rivierkreeft niet zo makkelijk. De kreeften zijn goed te vangen met fuiken of vallen en een bijkomend voordeel is dat de rivierkreeften bekend staan om hun goede smaak. Toch is het probleem niet opgelost als we de kreeft op de menukaart zetten. Bij het wegvangen worden vooral de grotere volwassen exemplaren verwijderd, maar de kleintjes blijven. En een enkel achtergebleven vrouwtje kan al duizenden eieren met zich meedragen en zo blijft de populatie weinig aangetast door afvang.

Het is onwaarschijnlijk dat we deze nieuwkomers helemaal weg krijgen in Nederland maar we kunnen de negatieve effecten wel verminderen. Goed werkende soortenrijke ecosystemen, dus met een betere biodiversiteit, zijn beter bestand tegen binnendringende soorten. De kreeften kunnen zich dan minder explosief uitbreiden, schadelijke effecten zijn minder en predatoren vangen de nieuwkomers weg. Een beruchte kreefteneter die zich juist richt op de kleintjes is de paling en juist met die soort gaat het niet goed en staat op de Rode lijst (IUCN). Door kwetsbare soorten te beschermen en de waternatuur te herstellen wordt het hele systeem beter bestand tegen de effecten van deze en andere ongewenste nieuwkomers.  Daarmee lijkt de beste strategie om de hele waternatuur robuuster te maken in combinatie met het afvangen van deze lastige Rednecks. Bijkomend voordeel is dat het robuuster maken van de waterecologie óók de beste strategie is bij andere problemen zoals klimaatverandering en andere thema’s rondom biodiversiteit.